İnternetten alınan ürün beğenilmez veya üründe bir kusur var ise tüketicinin hakları nelerdir?

Satıcıların ‘iade yoktur sadece değişim vardır’ şeklinde yaptığı bildirimlerin hukuken geçerliliği var mıdır? Ürünü iade etmek isteyen tüketici iadesi kabul edilmezse ne yapmalıdır?

Günümüzde internet sitelerinden, Instagram üzerinden hatta telefonlara indirilen mobil uygulamalar üzerinden yapılan alışveriş oranları son derece yükselmiştir. Sıklıkla tercih edilen internet siteleri aynı zaman da kendi içerisinde farklı satıcılara da yer vererek komisyon kazanmış, diğer satıcılar ise internet sitesinin adına duyulan güven kaynaklı satış oranında artma yaşamıştır.

Fakat internetten yapılan alışverişlerin artması birçok problemi de beraberinde getirmiştir. Bugün özellikle 2 konuya dikkat çekmek gerekmektedir. Bunlardan ilki gönderilen ürünlerin internette gözüktüğünden daha kötü, daha kalitesiz çıkması ya da gönderilen ürünün beğenilmemesi halinde tüketicinin haklarıdır. Diğer üzerinde durulması gerektiğini düşündüğüm konu ise özellikle Instagram üzerinden “iade yoktur, sadece değişim vardır” yazan sitelerin hukuki geçerliliğinin olup olmadığıdır.

İlk konudan başlamak gerekirse; bir kişi internetten alışveriş yaptığında “mesafeli satış sözleşmesi” yapmış olur ve bu aradaki ilişki bir tüketici ilişkisi haline gelmiş olur. Tüketici, teslim aldığı malı gördükten sonra bu mal; görselde yer alandan daha kalitesiz olabileceği gibi malda yırtık, kırık, bozulma gibi durumlar da söz konusu olabilmektedir.

Bu hallerde tüketici ayıba karşı seçimlik haklarını kullanabileceği gibi bir de ‘’cayma hakkı’’ söz konusudur. Mesafeli sözleşmelerde, TKHK madde 48/4 uyarınca; tüketiciye, gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkı tanınmıştır. Cayma hakkı, tek taraflı bir irade bayanı ile sözleşme ilişkisini sona erdiren, bozucu yenilik doğuran bir haktır.

27.11.2014 Tarih ve 29188 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği madde 9 uyarınca, Tüketici, on dört gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir. Cayma hakkının süresi, tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin malı teslim aldığı gün başlar. Ancak tüketici, sözleşmenin kurulmasından malın teslimine kadar olan süre içinde de cayma hakkını kullanabilecektir. Yani teslim aldığı mal beklediği gibi çıkmayan tüketici hiçbir gerekçe göstermesine dahi gerek olmadan – sadece beğenmemesi dahi yeterlidir- sözleşmeden cayabilir. Yönetmeliğin 10 maddesinde ise tüketicinin, cayma hakkı konusunda bilgilendirilmemiş olması durumunda, cayma hakkının kullanılması için on dört gün süreyle bağlı olmayacağı düzenlenmiştir. Buna göre, tüketici, cayma süresinin bittiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde bu hakkını kullanabilecektir. Ancak bu bir yıllık süre içerisinde gerektiği şekilde bilgilendirme yapılması halinde, bu tarihten itibaren on dört günlük süre işlemeye başlayacaktır.

Bunun yanı sıra teslim aldığı malda kusur olduğunu düşünen tüketici de ayıba karşı seçimlik haklarını kullanma yoluna gidebilir. Türk hukukunda ayıp olarak bahsedilen husus ; malda ki eksikliklerin ve kusurların karşılığı olup 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK), “ayıplı mal” şu şekilde açıklanmıştır:

Ayıplı mal, tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır. Ayıplı mal, esasen sözleşmeye aykırı teslim edilen maldır . Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan; satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan; muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan, tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar da ayıplı olarak kabul edilir (TKHK m.8).

Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici şu seçimlik haklardan birini kullanabilir (TKHK m.11):

•a) Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme (Sözleşmeden dönme bedelin iadesini de içerir),

•b) Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,

•c) Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,

•ç) İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme,

Tüketici yukarıdaki haklarını tek taraflı bildirim yaparak kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.

Anlaşılacağı üzere ilk sorun olarak bahsettiğim; malın beğenilmemesi, kalitesiz çıkması halinde sözleşmeden cayma ya da ayıba karşı seçimlik haklardan herhangi birisi kullanılabilir. Sözleşmeden cayan kişi ürünü geri göndererek bedelini ister. Burada dikkat edilmesi gereken cayma hakkının, malın teslim alınmasından itibaren gün içerisinde kullanılmış olmasıdır ancak tüketici cayma hususunda bilgilendirilmemiş ise – yani internetten alışveriş yapılırken mesafeli satış sözleşmesini okudum, anladım ibareli bir butona tıklanmadıysa- 14 günlük süre geçerli değildir.

Bu halde ikinci sorunun cevabı da çok açıktır. Mal satışı yapan kişilerin iade yoktur sadece değişim vardır ibareleri hukuken geçersizdir. Malı teslim alan tüketici malda hiçbir kusur olmasa dahi sadece beğenmemesi nedeniyle hatta hiçbir neden sunmasına gerek olmadan malı iade ederek parasını geri isteyebilir. Bu şekilde iade olmayacağını bildiren satıcılara karşı tüketici hakem heyetine ücretsiz başvuru yapılarak para iadesi istenebileceği gibi satıcılara karşı suç duyurusunda da bulunulabilir.